Toon Hermans - Dag Toon

fwgerritsen
26 mrt 2024
4 minuten om te lezen

Opa Kijk ik Vond op Zolder # 20

Arme Toon. Ik vond Dag Toon scheef weggestoken in een kier van de platenbak, met een koffiekring op de hoes en een bonte verzameling beschadigingen op de plaat. Zodoende horen we de krassen door de muziek heen knisperen, waardoor men moeilijk het vermoeden kan ontwijken dat de vorige eigenaar een affiniteit met kampvuurtjes had. Evengoed geven die kraakjes de plaat wel een iets warms (zoals kampvuurtjes dat trouwens ook doen). Hoe opmerkelijk is het dat het medium van de langspeelplaat zo’n aparte charme heeft, dat beschadigingen juist toevoegen aan de luisterervaring. Precies datgene dat men over het algemeen associeert met het medium, de subtiele knettertjes van de naald die over krasjes beweegt, hoort er eigenlijk niet helemaal bij. De audiofiele luisteraar zou zich immers irriteren aan dergelijke beschadigingen. De huis-tuin-en-keuken consument zal zich minder storen. Voor hen zijn de krassen niet alleen de sporen van persoonlijk eigendom, zoals ook boekpagina’s vergelen, maar ook een subtiel signaal: deze muziek komt uit een andere tijd. We kunnen de opname nog steeds luisteren, maar de tijd komt nooit meer terug. Het opgenomen optreden ligt voor altijd verscholen achter een ritselend mistgordijn. Een filter dat ons er aan herinnert dat we niet letterlijk terug kunnen. De muziek is voor eeuwig in een andere tijd verankerd.

De muziek van Toon Hermans is zeer zeker in een andere tijd verankerd. De klanken van een andere tijd: Big bands, keurig Nederlands en onschuldige woordspelingen en grapjes waar menig grootouder om zou gniffelen. We beginnen met de hit “Sien” (11 weken in de top 40), dat op prachtige wijze alle voorgenoemde typische aspecten van deze plaat illustreert. Het refrein gaat als volgt:

Sien laat eens zien

Sien laat eens zien hoe mooi je bent

Sien laat eens zien

Sien laat eens zien hoe mooi

Sien laat eens zien

Laat eens zien Sien hoe mooi je bent

Sien laat eens zien

Je bent mijn oogappel Sien

Koddig, niet? En dan wordt alles ook nog gezongen met de souplesse en schijnbare nonchalance die Toon Hermans eigen lijkt te zijn. Je kunt in zijn stem horen dat hij gedurende bijna het gehele nummer glimlacht. Alsof hij, na al die keren dit nummer zingen, nog steeds trots is op zijn eigen taalkundige vondsten. Dat is indrukwekkend. Zelfs grapjes die uit de mond van je oom of collega behoorlijk flauw zouden aandoen komen bij Hermans over als leuk en aandoenlijk. Zeker in de live-opnames horen we dat Hermans beschikt over wat de Italianen sprezzatura noemen: een presentatie die zo moeiteloos lijkt dat deze verhult hoe moeilijk het daadwerkelijk is en hoeveel inspanning er aan vooraf ging. Toon Hermans heeft sprezzatura, en sprezzatura is zeldzaam.

Goede voordracht is niet alles. De muziek en de tekst moeten ook op niveau zijn. Magie ontstaat als alle drie met elkaar samenvallen. Dat gebeurt op Dag Toon niet bij elk nummer, maar wel vaak. Bijvoorbeeld bij “Vader gaat op stap” – over een vader die denkt het nachtleven nog wel even te kunnen temmen, maar er vrij snel achter komt dat hij veel te geneerd is om zich nog met de vrouwen van het nachtleven te moeien. Hier zijn Toon en zijn muzikanten hoorbaar op elkaar ingespeeld, leidt de tekst de luisteraar rustig mee van A naar B en lacht Toon mee alsof hij zijn grappen zelf ook voor het eerst hoort. Of bij het nummer “Marie”, een ode van een man aan zijn vrouw Marie, die op dat moment de afwas staat te doen. Een soepele uitvoering van Toon wordt hier ondersteund door een ritmisch, doch strak, accordeonspel. Samen met de ongemakkelijke invullingen van een anonieme stem die blozend reageert in de rol van Marie, maken deze factoren dat de tekst – die op het eerste gezicht toch iets te zoet lijkt – precies klopt. Tekst, uitvoering, muziek. De balans klopt op zeker twee derde van de nummers op deze plaat, een gemiddeld artiest mag blij zijn als dit bij een nummer lukt.

Nu speelt Dag Toon natuurlijk wel een klein beetje vals, gezien het een compilatie van succesnummers is. De plaat was een poging van Hermans’ oude platenmaatschappij (Bovema), om te concurreren met de nieuwe plaat van Hermans, die bij een ander label verscheen. Niet alleen de inhoud, maar ook de omslag is hergebruikt materiaal: Bovema gebruikte simpelweg de achterkant van de LP “One Man Show 1961”. Niettemin viel de concurrentiestrijd makkelijk te winnen, want zelfs de grote Toon Hermans kon met nieuw materiaal niet zomaar tippen aan de hits van de grote Toon Hermans. Ondanks het feit dat de plaat opnames van wisselende kwaliteit presenteert (en live registraties en studio opnames door elkaar husselt) is Dag Toon een prima uitleg voor waarom Toon Hermans zo vaak Carré vol wist te krijgen (wel meer dan 500 keer).

Zo bezien is het toch treurig dat de plaat zo jammerlijk afgedankt in de bak lag. Eens, toen de plaat in ’67 verscheen, betaalde men ƒ13,90, voor deze “nieuwe, van humor bruisende 30 cm langspeelplaat”, gecorrigeerd voor inflatie komt dit neer op iets meer dan €42. Een kostbare aanschaf. Ik betaalde €0,50. Ook de grote namen worden vergeten, vaak sneller dan je denkt. Luisteren we nu dan is het geen enkel wonder dat Toon zo enorm was. Maar luisteren we nu dan horen we, of het nu komt doordat onze plaat vol met krasjes zit of omdat de klank verouderd is, dat deze muziek voor eeuwig verankerd ligt in een andere tijd. Zelfs van de goden blijven uiteindelijk enkel de schaduwen over.

Oordeel

Omslag:

2 zakken gerecycled materiaal